Ο πολιτισμός των Ίνκας

Ο πολιτισμός των Ίνκας ήταν ο μεγαλύτερος προκολομβιανός πολιτισμός της Αμερικής και αναπτύχθηκε στις ορεινές περιοχές των Άνδεων, στη Νότια Αμερική. Είχε πρωτεύουσα το Κούσκο (Cusco, στο σημερινό Περού) και περιλάμβανε εδάφη από το σημερινό Περού, Βολιβία, Εκουαδόρ, Χιλή, Κολομβία και βόρεια Αργεντινή.

Χρονολόγηση

• Οι Ίνκας άρχισαν να αποκτούν ισχύ γύρω στο 1200 μ.Χ..
• Η αυτοκρατορία τους άνθισε ιδιαίτερα τον 15ο αιώνα.
• Το Τάουαντινσούγιου («Γη των Τεσσάρων Περιοχών») ήταν το όνομα της αυτοκρατορίας.
• Κατακτήθηκαν από τους Ισπανούς του Φρανθίσκο Πιθάρο (Pizarro) το 1533 μ.Χ..

Πολιτική Οργάνωση

• Η αυτοκρατορία διαιρούνταν σε τέσσερις περιοχές (σούγιου) που ακτινοβολούσαν από το Κούσκο.
• Ήταν άκρως συγκεντρωτική και ιεραρχική κοινωνία.
• Επικεφαλής ήταν ο Σάπα Ίνκα («ο μοναδικός Ίνκα»), θεωρούμενος θεϊκός απόγονος του Ήλιου.
• Υπήρχε πυραμιδική διοίκηση με τοπικούς άρχοντες που υπάκουαν στον αυτοκράτορα.
• Οι υπήκοοι υποχρεούνταν σε υπηρεσίες (mita): εργασία αντί για φόρους, π.χ. σε δρόμους, ορυχεία ή γεωργία.

Αρχιτεκτονική και Τεχνολογία

• Φημίζονταν για την κυκλική και τεράστια οδοποιία τους: πάνω από 40.000 χλμ. δρόμων σε ορεινές περιοχές!
• Δε διέθεταν τροχούς ή γραφή, όμως έφτιαξαν:
  • Γέφυρες από σχοινιά (suspension bridges)
  • Οχυρά, ναούς και κατοικίες με τέλεια συναρμογή πελεκητών λίθων (χωρίς κονίαμα).
  • Ματσού Πίτσου: μυστηριώδης πόλη στα 2.400 μ., κρυμμένη στις Άνδεις.

Οικονομία και Καθημερινή Ζωή

• Η οικονομία βασιζόταν στη συλλογική γεωργία, με εντυπωσιακά αναβαθμισμένα χωράφια (terraces) και αρδευτικά συστήματα.
• Καλλιέργειες: πατάτες, καλαμπόκι, κινόα, κόκα, ντομάτες, φασόλια.
• Εκτροφή ζώων: λάμα (φορτωτικά), αλπάκα (μαλλί), γκουανάκο.
• Δεν είχαν χρήμα: βασίζονταν σε ανταλλαγή αγαθών και την εργασία ως υποχρέωση προς το κράτος.

Το σύστημα Κίπου (Quipu)

• Δεν είχαν γραπτή γλώσσα, αλλά χρησιμοποιούσαν τους κίπου: σύστημα με κόμπους σε χρωματιστά σχοινιά.
• Οι κίπου κατέγραφαν πληθυσμό, φόρους, αποθήκες, στρατιώτες, ίσως και ιστορικά γεγονότα.
• Οι «quipucamayoc» (ειδικοί) ήταν υπεύθυνοι για την ανάγνωση τους.

Θρησκεία

• Πολυθεϊστική θρησκεία με κεντρική λατρεία στον Ήλιο (Ίντι).
• Άλλοι σημαντικοί θεοί:
  • Πάτσαμαμα: θεά της γης
  • Βιρακότσα: δημιουργός θεός
• Οι αυτοκράτορες θεωρούνταν γιοι του Ήλιου.
• Κέντρα λατρείας όπως το Κορικαντσά (Qorikancha) στο Κούσκο ήταν καλυμμένα με χρυσό.
• Θυσίες: κυρίως ζώα (λάμα), αλλά και παιδιά σε ειδικές περιπτώσεις (Capacocha).

Στρατός και Επέκταση

• Ο στρατός των Ίνκας ήταν καλά οργανωμένος, με εφεδρικά αποθέματα και στρατιωτικές αποθήκες (κολκάς).
• Η αυτοκρατορία εξαπλώθηκε γρήγορα μέσω:
  • Κατακτήσεων
  • Διπλωματίας και επιβολής φόρου υποτέλειας
• Οι νικημένοι λαοί ενσωματώνονταν με εκπαίδευση στην κουλτούρα των Ίνκας.

Κατάρρευση της Αυτοκρατορίας

• Το 1527 πέθανε ο αυτοκράτορας Ουαϊνά Καπάκ, προκαλώντας εμφύλιο πόλεμο μεταξύ των γιων του (Αταουάλπα και Ουάσκαρ).
• Ο Φρανθίσκο Πιθάρο και οι Ισπανοί εκμεταλλεύτηκαν τον εμφύλιο και την έλλειψη ενότητας.
• Ο Αταουάλπα αιχμαλωτίστηκε το 1532, και εκτελέστηκε το 1533, παρότι είχε προσφέρει τεράστιο λύτρο σε χρυσό.
• Η αυτοκρατορία διαλύθηκε, αλλά η αντίσταση συνεχίστηκε σε απομονωμένες περιοχές για δεκαετίες.

Κληρονομιά των Ίνκας

• Σήμερα υπάρχουν εκατομμύρια απόγονοι των Ίνκας, κυρίως Κέτσουα και Αϊμάρα, που διατηρούν γλώσσα και παραδόσεις.
• Πολλοί δρόμοι των Ίνκας είναι ακόμα σε χρήση.
• Τα μνημεία τους, όπως Ματσού Πίτσου, είναι Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς και προσελκύουν εκατομμύρια επισκέπτες.
• Ο πολιτισμός τους συνεχίζει να θαυμάζεται για την οργανωτικότητα, την αρχιτεκτονική και την πολιτισμική του δύναμη χωρίς γραφή ή χρήμα.