Η ιστορία της γραφής και των αλφαβήτων

Η ιστορία της γραφής είναι μία από τις σημαντικότερες εξελίξεις στον ανθρώπινο πολιτισμό, καθώς κατέστησε δυνατή την καταγραφή της γνώσης, τη διατήρηση της μνήμης και τη διάδοση των ιδεών πέρα από τον προφορικό λόγο. Η γραφή εμφανίστηκε για πρώτη φορά γύρω στο 3300 π.Χ., σχεδόν ταυτόχρονα στη Μεσοποταμία και την Αίγυπτο, και εξελίχθηκε ανεξάρτητα και σε άλλους πολιτισμούς όπως η Κίνα και οι πολιτισμοί της Κεντρικής Αμερικής.

Η αρχαιότερη γνωστή μορφή γραφής είναι η σφηνοειδής γραφή των Σουμέριων, που χρησιμοποιούσε σύμβολα χαραγμένα σε πηλό. Παράλληλα, στην Αίγυπτο αναπτύχθηκαν τα ιερογλυφικά, ένα σύνθετο σύστημα με λογόγραμματα και ιδεογράμματα. Αυτά τα πρώιμα συστήματα γραφής δεν ήταν αλφάβητα με την έννοια που τα γνωρίζουμε σήμερα, αλλά συλλαβικά ή λογογραφικά, με σύμβολα για λέξεις ή συλλαβές.

Η γέννηση του αλφαβήτου τοποθετείται γύρω στο 1800-1500 π.Χ., με την εμφάνιση του πρωτο-σημιτικού αλφαβήτου στην περιοχή του Σινά. Το πρώτο πραγματικό αλφάβητο – δηλαδή σύστημα γραφής όπου κάθε σύμβολο αντιστοιχεί σε έναν ήχο – ήταν το φοινικικό αλφάβητο (περίπου 1050 π.Χ.), το οποίο αποτελεί τη βάση για τα περισσότερα σύγχρονα αλφάβητα. Οι Έλληνες υιοθέτησαν και τροποποίησαν αυτό το αλφάβητο γύρω στο 8ο αιώνα π.Χ., προσθέτοντας φωνήεντα – μια καινοτομία που έκανε τη γραφή πιο σαφή και αποτελεσματική.

Από το ελληνικό αλφάβητο προέκυψαν το λατινικό αλφάβητο (που χρησιμοποιείται σήμερα στις περισσότερες γλώσσες του δυτικού κόσμου), καθώς και το κυριλλικό (που χρησιμοποιείται σε γλώσσες όπως τα ρωσικά, τα βουλγαρικά κ.ά.). Αντίστοιχα, σε άλλες περιοχές του κόσμου, αναπτύχθηκαν ανεξάρτητα αλφάβητα και γραφικά συστήματα, όπως τα κινέζικα ιδεογράμματα, τα ινδικά συστήματα γραφής (π.χ. Ντεβαναγκάρι) και το αραβικό αλφάβητο.

Σήμερα, η γραφή έχει εξελιχθεί σε πολλά διαφορετικά είδη και μορφές, από την έντυπη λέξη μέχρι τη ψηφιακή επικοινωνία. Όμως η ρίζα της παραμένει μία: η ανθρώπινη ανάγκη να εκφράσει, να θυμάται και να μοιραστεί.